Phương pháp đổi biến số trong Nguyên hàm và Tích phân

Toán họcPhương pháp đổi biến số trong Nguyên hàm và Tích phân

Ngày đăng:

0
(0)

Tính tích phân, nguyên hàm bằng phương pháp đổi biến số là dạng toán phổ biến nhưng quan trọng trong chương trình toán học THPT. Vậy nguyên hàm là gì? Tích phân là gì? Phương pháp đổi biến số để tìm nguyên hàm, tích phân?… Trong bài viết dưới đây, DINHNGHIA.COM.VN sẽ giúp bạn tổng hợp kiến thức về chủ đề này nhé!

Định nghĩa nguyên hàm là gì?

Nguyên hàm là gì?

Cho hàm số f xác định trên K. Hàm số F được gọi là nguyên hàm của f nếu F′(x)=f(x) với mọi x thuộc K

Chú ý : Giả sử hàm số F là một nguyên hàm của hàm số f trên K thì khi đó hàm số y=F(x)+C cũng là một nguyên hàm của f trên K với mọi hằng số C

Một số công thức nguyên hàm cơ bản

Dưới đây là một số công thức tính nguyên hàm cơ bản thường được sử dụng:

  • ∫0dx=C
  • ∫dx=x+C
  • ∫x^kdx=x^k+1/k+1+C với k≠1
  • ∫1/xdx=ln|x|+C
  • ∫a^xdx=a^x/lna+C với 0<a≠1
  • Với k là hằng số khác 0:
  • ∫sinkxdx=−coskx/k+C
  • ∫coskxdx=sinkx/k+C
  • ∫e^kxdx=e^kx/k+C
  • ∫1/cos2xdx=tanx+C
  • ∫1/sin2xdx=−cotx+C
Định nghĩa nguyên hàm là gì?
Định nghĩa nguyên hàm là gì?

Định nghĩa tích phân là gì?

Tích phân là gì?

Tích phân là một khái niệm toán học và cùng với nghịch đảo của nó vi phân (differentiation) đóng vai trò là 2 phép tính cơ bản và chủ chốt trong lĩnh vực giải tích

Cho F(x) là nguyên hàm của f(x) trong (a, b). Khi đó, tích phân bất định (indefinite integral) được viết như sau:

∫f(x) dx = F(x) + C

Phương pháp tính tích phân

Về lý thuyết có 3 cách tính tích phân cơ bản như sau:

  • Tính tích phân bằng phương pháp phân tích.
  • Tính tích phân bằng phương pháp đổi biến.
  • Tính tích phân bằng phương pháp từng phần.

Bảng tích phân của một số hàm số sơ cấp dựa vào đạo hàm

Bảng tích phân của một số hàm số sơ cấp dựa vào đạo hàm
Bảng tích phân của một số hàm số sơ cấp dựa vào đạo hàm

Phương pháp đổi biến số trong nguyên hàm

Dạng bài thông dụng chính là tìm nguyên hàm bằng phương pháp đổi biến số. Cơ sở của phương pháp này trong nguyên hàm là ta sử dụng định lý:

Cho hàm số u=u(x) có đạo hàm liên tục trên K và hàm số y=f(u)liên tục thỏa mãn f[u(x)] xác định trên K. Khi đó nếu F là một nguyên hàm của hàm số f thì : ∫f[u(x)]u′(x)dx=F[u(x)]+C

Phương pháp đổi biến số dạng 1

Để tính nguyên hàm hàm số f(x) ta thực hiện các bước sau:

Bước 1: Đặt ẩn t=u(x) trong đó u(x) là một hàm số thích hợp. Khi đó dt=u′(x)dx

Bước 2: Biến đổi ∫f(x)dx=∫g[u(x)].u′(x)dx=∫g(t)dt=G(t)+C

Bước 3: Thay t=u(x) , ta được kết quả

Ví dụ:

Tìm ∫x^3/sqrt(2x^4+3)^3dx:

Cách giải:

Ta có:

x^3/sqrt(2x^4+3)^3dx=1/8.8x^3/sqrt(2x^4+3)^3dx=18.(2×4+3)′sqrt(2x^4+3)^3dx=18.d(2×4+3)/sqrt(2x^4+3)^3

Đặt t=2x^4+3. Khi đó:

∫x3/sqrt(2x^4+3)^3dx=∫1/8.dt/sqrt(t)^3=∫(t^−1/3)/8dt=1/8.3/2.t^2/3+C=3sqrt(t^2)^3/16+C

Thay t=2×4+3 vào ta được :

∫x3/sqrt(2x^4+3)^3dx=3sqrt(2x^4+3)^3/16+C

Phương pháp đổi biến số trong nguyên hàm
Phương pháp đổi biến số trong nguyên hàm

Phương pháp đổi biến số dạng 2

Để tính nguyên hàm hàm số f(x) ta thực hiện các bước sau:

Bước 1: Đặt x=u(t) trong đó u(t) là một hàm số thích hợp. Khi đó dx=u′(t)dt

Bước 2: Biến đổi ∫f(x)dx=∫f[u(t)]u′(t)dt=∫g(t)dt=G(t)+C

Bước 3: Biến đổi G(t) theo x, ta được kết quả

Ví dụ:

Tìm ∫dx/sqrt(1+x^2)^3

Cách giải:

Đặt x=tant với t∈[−π2;π2]

Khi đó : dx=(tant)′dt=dtcos2t

Vậy ta có :

∫dx/sqrt(1+x^2)^3=∫dt(1+tan2t)^3.cos^2t=∫costdt=sint+C

Vì x=tant nên:

x2=sin2tcos2t=sin2t1−sin2t

⇒x2(1−sin2t)=sin2t⇒sin2t(1+x2)=x2

⇒sint=x/sqrt(1+x^2)

Thay vào ta được : ∫dx(1+x2)3√=x1+x2√+C

Phương pháp đổi biến số trong tích phân

Phương pháp đổi biến số quy về tìm nguyên hàm

Ta áp dụng các cách đổi biến số trong nguyên hàm để tìm nguyên hàm của hàm số. Sau đó tính tính phân theo yêu cầu của đề bài

Ví dụ:

Tìm ∫101−x2dx

Cách giải:

Đặt x=sint với t∈[−π2;π2]

Khi đó dx=(sint)′dt=costdt

Đổi cận: Với x=0⇒t=0 và x=1⇒t=π2

Vậy:

∫1−x2dx=∫1−sin2t=.costdt=∫cos2tdt

=∫cos2t+12dt=sin2t4+t2

Do đó:

∫101−x2dx=sin2t4+t2∣∣∣π20=π4

Phương pháp đổi biến số trong tích phân
Phương pháp đổi biến số trong tích phân

Phương pháp đổi biến số đặc biệt

Trong một số bài toán tính tích phân I=∫baf(x)dx, ta có thể đặt ẩn phụ: t=(a+b)−x sau đó lợi dụng tính chẵn lẻ của hàm số f(x) để tính toán dễ dàng hơn

Ví dụ:

Tính tích phân I=∫1−1x2018sinxdx

Cách giải:

Ta có:

I=∫1−1x2018sinxdx=∫0−1x2018sinxdx+∫10x2018sinxdx(∗)

Đặt J=∫0−1x2018sinxdx

Đặt t=−x⇒dx=−dt

Đổi cận : x=0⇒t=0 và x=−1⇒t=1

Vậy ta có :

J=∫0−1x2018sinxdx=−∫10(−t)2018.sin(−t).(−dt)=−∫10t2018.sintdt

Thay vảo (∗) ta được: I=0

Xem thêm:

Bài viết trên đây của DINHNGHIA.VN đã giúp bạn tổng hợp lý thuyết về nguyên hàm, tích phân cũng như phương pháp đổi biến số trong nguyên hàm và tích phân. Hy vọng những kiến thức trong bài viết sẽ giúp ích cho các bạn trong quá trình học tập và nghiên cứu về phương pháp đổi biến số. Chúc bạn luôn học tốt!

Bạn thấy bài viết này hữu ích chứ?

Hãy chọn vào ngôi sao để đánh giá bài viết

Đánh giá trung bình 0 / 5. Lượt đánh giá 0

Hãy là người đầu tiên đánh giá bài viết

Hãy để lại bình luận

Xem nhiều

Bài tin liên quan

1kg bằng bao nhiêu tạ, gam, tấn, yến? Cách đổi đơn vị kilogam

Trong cân lường, đơn vị ki-lô-gam thường được chuyển...

1kcal bằng bao nhiêu Jun? Quy đổi từ kcal sang J bằng công cụ

Trong nghiên cứu khoa học và dinh dưỡng, đơn...

Hướng dẫn cách quy đổi m3/h sang l/s chính xác

Trong thực tế, đơn vị m³/h thường được đổi...

1pm bằng bao nhiêu m? Cách chuyển đổi Picômét sang Mét chi tiết

Trong nhiều lĩnh vực, đơn vị đo Picômét (pm)...