Có hai khái niệm bạn cần phải nắm khi học Địa Lý chính là “khí hậu” và “thời tiết”. Đây chắc hẳn là những khái niệm mà bạn từng nghe qua một lần. Hôm nay, hãy cùng Dinhnghia.com.vn tìm hiểu về khí hậu và thời tiết trong bài viết lần này nha.
Nội dung bài viết
Thời tiết là gì?
Thời tiết là tổng hợp các trạng thái của yếu tố khí tượng xảy ra trong khí quyển của chúng ta tại một thời điểm, một khoảng thời gian nhất định. Thời tiết là những thay đổi có thể nhận thấy và cảm nhận được bên ngoài ngày qua ngày, như nắng, mưa, nóng, lạnh, ẩm thấp hay khô ráo.
Đôi khi thời tiết thay đổi từ nơi này sang nơi khác trong cùng một thời điểm do sự chênh lệch áp suất không khí giữa các địa điểm khác nhau. Điều này xảy ra do góc chiếu của ánh sáng mặt trời lên bề mặt trái đất tạo ra sự tương phản về nhiệt độ, dẫn đến sự di chuyển của dòng không khí mạnh. Các hiện tượng thời tiết hầu hết xảy ra trong tầng đối lưu của khí quyển.
Những thành phần tạo nên thời tiết là độ ẩm, độ bao phủ của mây, tốc độ, hướng gió, nhiệt độ, áp suất không khí,..
Cách nghiên cứu thời tiết
Để nghiên cứu thời tiết ở xa, các chuyên gia khí tượng thực hiện việc quan sát từ xa, họ sử dụng các thiết bị cảm biến xa như radar hoặc vệ tinh thời tiết. Nhờ những công nghệ này, họ có thể thu thập thông tin từ xa mà không cần phải ở gần hiện trường.
Trong việc nghiên cứu và dự đoán thời tiết, các nhà khoa học sử dụng mô hình thời tiết. Đây là các công cụ mô phỏng các tình huống thời tiết có thể xảy ra trong tương lai, dựa trên dữ liệu thời tiết hiện tại. Quá trình này có thể mất vài ngày hoặc thậm chí cả tuần để tạo ra dự đoán thời tiết chính xác.
Khí hậu là gì?
Khí hậu là định nghĩa sẽ gồm có các yếu tố như nhiệt độ, độ ẩm, lượng mưa, áp suất khí quyển cùng với các hiện tượng xảy ra trong khí quyển.
Khí hậu thể hiện trạng thái thời tiết trung bình và biến đổi của một vùng đất xác định trong suốt nhiều năm. Mùa và thời gian trong năm có thể tác động lớn đến khí hậu, dẫn đến sự biến đổi trong nhiệt độ, độ ẩm và lượng mưa. Ví dụ, một khu vực có thể có khí hậu nóng ẩm vào mùa hè với nhiều mưa, trong khi vào mùa đông, nó có thể trở nên khô hanh và lạnh hơn.
Khí hậu của một khu vực phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm tọa độ địa lý theo vị trí địa lý trên bản đồ, địa hình, độ cao (so với mực nước biển), độ ổn định của băng tuyết bao phủ, cũng như sự tương tác với các dòng nước lân cận và đại dương.
Các kiểu khí hậu
Mỗi vùng trên trái đất đều có một loại khí hậu riêng biệt, đó là cách để chúng ta mô tả điều kiện thời tiết trung bình diễn ra trong suốt cả năm tại đó.
Ví dụ, nếu một vùng trải qua nhiệt độ cao suốt cả năm, chúng ta có thể xem đó là một loại khí hậu nhiệt đới. Trong trường hợp ít mưa xảy ra, khu vực đó có thể được phân loại là khí hậu sa mạc.
Hệ thống phân loại khí hậu Koppen-Geiger đưa ra 30 kiểu khí hậu riêng biệt, trong đó có 5 loại chính bao gồm:
- Nhiệt đới
- Khô
- Ôn đới
- Hàn đới
- Cực
So sánh sự khác nhau giữa khí hậu và thời tiết
Giống nhau giữa khí hậu và thời tiết
Thời tiết và khí hậu đều diễn ra trong một vùng nhất định và đều có các yếu tố như không khí, nhiệt độ, áp suất, lượng mưa,… người ta dựa vào các yếu tố này để phân loại thời tiết và khí hậu.
Sự khác nhau giữa khí hậu và thời tiết
Sự khác nhau giữa khí hậu và thời tiết dựa vào thời gian và tính chất của chúng. Thời tiết là sự biểu hiện của các hiện tượng khí tượng xảy ra trong một khoảng thời gian ngắn tại một địa phương cụ thể và thời tiết luôn luôn thay đổi theo thời gian. Ví dụ, trong cùng một ngày tại TP HCM, buổi sáng có thể nắng, buổi chiều mưa.
Trong khi đó, khí hậu là sự lặp đi lặp lại của tình hình thời tiết ở một địa phương trong một khoảng thời gian dài. Nó đã trở thành quy luật lặp đi lặp lại tạo ra đặc trưng về khí tượng cho một vùng miền. Ví dụ, Việt Nam thuộc khí hậu nhiệt đới gió mùa, và có khó có thay đổi do phụ thuộc vào vị trí địa lý.
Bởi vị trí địa lý khác biệt, khí hậu và thời tiết ở hai miền Nam và Bắc có những sự khác nhau đáng kể. Miền Bắc thường trải qua bốn mùa rõ rệt: xuân, hạ, thu, và đông, trong khi Miền Nam thường chỉ có hai mùa là mùa mưa và mùa nắng.
Điều này xuất phát từ vị trí địa lý và cách mà các yếu tố này tương tác. Miền Nam thường có khí hậu nóng và nắng quanh năm do nằm gần đường xích đạo và bị ảnh hưởng bởi gió mùa đông Bắc mà dần suy yếu theo thời gian.
Các mùa khí hậu và thời tiết ở nước ta
Gió mùa Đông Bắc từ tháng 11 đến tháng 4 (mùa đông)
Miền Bắc của nước ta thường phải đối mặt với tác động trực tiếp của gió mùa đông bắc:
- Khi gió mùa đông bắc thổi vào, mùa đông bắt đầu với tiết trời se lạnh và khô hanh, còn vào cuối mùa đông, thời tiết trở nên ẩm ướt với mưa phùn.
- Ở những khu vực núi cao, sương muối và sương giá thường xuất hiện, và mưa tuyết có thể tạo ra những khó khăn đáng kể cho cuộc sống của các sinh vật nhiệt đới.
Trong khi đó, Tây Nguyên và Nam Bộ thường trải qua thời tiết nóng và khô ổn định suốt mùa. Duyên hải Trung Bộ thường phải đối mặt với mưa lớn vào các tháng cuối năm.
Gió mùa Tây Nam từ tháng 5 đến tháng 10 (mùa hạ)
Đây là mùa của gió mùa Tây Nam và gió tín phong nửa cầu Bắc đang thịnh hành:
- Nhiệt độ thường vượt qua ngưỡng 25 độ C.
- Lượng mưa lớn, chiếm hơn 80% tổng lượng mưa trong năm.
- Thời tiết trong mùa này thường là sự kết hợp giữa trời nóng và ẩm, với các cơn mưa lớn và dông bão phổ biến khắp cả nước.
Có một số dạng thời tiết đặc biệt:
- Gió tây khô nóng có thể gây ra tình trạng hạn hán cho khu vực miền Trung và Tây Bắc.
- Mưa ngâu kéo dài từng đợt vài ngày, thường vào giữa tháng 8, có thể gây ra tình trạng ngập úng cho đồng bằng Bắc Bộ.
Xem thêm:
- Mưa đá là gì? Ảnh hưởng của mưa đá và cách phòng tránh
- Sự bay hơi là gì? Sự ngưng tụ là gì? Những yếu tố ảnh hưởng đến sự bay hơi và sự ngưng tụ
- Mưa axit là gì? Giải thích hiện tượng mưa axit
Bài viết vừa rồi đã cung cấp cho bạn một số thông tin về khí hậu và thời tiết. Mong bài viết sẽ giúp ích cho bạn. Hẹn gặp lại bạn trong những chủ đề tiếp theo trên trang.